W Polsce, w wierzeniach ludowych jajko traktowano jako talizman zapewniający zdrowie, miłość i płodność. Już w osiemnastym wieku na stołach prócz jajek kurzych pojawiały się jajka gęsie, kacze, przepiórcze, a czasem nawet pawie i łabędzie. Obecnie w naszej kuchni króluje niepodzielnie jajko kurze, choć ze względu na dużą zawartość cholesterolu, miało w swojej karierze okres złej sławy.

Dlaczego warto jeść jajka?

Jajko jest najdoskonalszym produktem spożywczym pod względem składu aminokwasów.

Zawiera wszystkie niezbędne dla człowieka aminokwasy egzogenne, czyli takie, które są nam niezbędne, ale organizm ludzki nie ich potrafi sam wyprodukować i musi otrzymać je z pokarmem. Kolejnym bardzo cennym składnikiem jajka, a w zasadzie żółtka jest lecytyna. Składa się ona w 50% z wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które odgrywają ważną rolę w powstawaniu prostaglandyn, działających przeciwzapalnie i przeciwzakrzepowo. Lecytyna w organizmie człowieka jest składnikiem błon komórkowych, bierze udział w rozmaitych procesach przemiany materii, jest bardzo ważnym elementem składowym mózgu i tkanki nerwowej, stanowi barierę ochronną ścian żołądka, ma poważny udział w gospodarce cholesterolem.

Ponadto opóźnia procesy starzenia, pełni funkcje ochronne wobec wątroby, wspomaga wykorzystanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, podnosi sprawność krążenia krwi. Żółtko jaja zawiera również dwa ważne dla zdrowia barwniki: ksantofil i luteinę. Luteina jest silnym antyutleniaczem i gromadzi się głównie w plamce żółtej i soczewce oka. Osłania przed uszkodzeniem delikatne naczynia włosowate siatkówki oka i fotoreceptory plamki oka. Żółtko jest także bogatym źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A i D, E i K, witamin z grupy B oraz minerałów, między innymi żelaza, fosforu, magnezu i wapnia. Dieta wzbogacona żółtkiem, zapobiega niedokrwistości, przeciwdziała krzywicy oraz osteoporozie. Warto pamiętać, że najlepiej przyswajalne są jaja gotowane na miękko, czyli ok. 3-4 min. Zbyt długie gotowanie jajek (powyżej 10 min) powoduje utratę witamin i obniżenie wartości odżywczej białka nawet o 40%, ponadto prowadzi do reakcji siarki z żelazem - wokół żółtka powstaje ciemnozielona obwódka, a jajo nabiera nieprzyjemnego zapachu.

Jak można poznać, że jaja są świeże?

Przede wszystkim wskazówką jest wygląd skorupki, która powinna być matowa na skutek działania ochronnego bakteriobójczego śluzu. W miarę upływu czasu śluz ten ściera się. O tym, że jajo nie jest świeże, świadczy też charakterystyczny chlupot, który słychać przy potrząsaniu nim. Po zanurzeniu w wodzie świeże jajko od razu opada na dno, zepsute wypływa ostrym końcem na powierzchnię. Ponadto po wylaniu jaj na spodek świeże ma zwartą, galaretowatą konsystencję, z wyraźnie wypukłym, lśniącym pośrodku żółtkiem.

Ile jajek można zjeść w tygodniu?

WHO - Światowa Organizacja Zdrowia dopuszcza w diecie dorosłego i zdrowego człowieka nawet 10 jaj, łącznie z tymi użytymi do przyrządzania potraw; makaronów, kotletów, ciast itp. Polscy lekarze skłaniają się do 4-5 jajek tygodniowo, z podobnymi zastrzeżeniami.

W jaki sposób przechowujemy jajka?

Jajka potrzebują cyrkulacji powietrza, dlatego nie mogą leżeć jedno na drugim. Najlepiej trzymać je na wydzielonej półeczce w lodówce albo w specjalnych pojemnikach. Powinny być ułożone spiczastym końcem do dołu. Jeśli nie są przeznaczone do szybkiej konsumpcji, nie należy ich myć, gdyż pozbawiamy skorupkę ochronnej warstwy. Świeże jaja należy zużyć w ciągu 28 dni od zniesienia. Jeśli jajo się stłucze, należy rozdzielić białko od żółtka. Żółtka można włożyć do słoika, zalać niewielką ilością zimnej wody i trzymać w lodówce do trzech dni. Białka, w hermetycznym pojemniku dwa dni dłużej.

Pamiętaj o bakteriach

Skorupka jaja może być źródłem groźnych bakterii: Salmonella, prątków gruźlicy ptasiej, Escherichia coli, czy Pseudomonas fluorescens, dlatego zawsze przed przygotowaniem potrawy, należy jajko umyć w gorącej wodzie, a jajka surowe używane do kremów, czy sosów sparzyć wrzątkiem.