Organizm ludzki składa się w około 60 % z wody, następnie białka, tłuszczu, węglowodanów i składników mineralnych. Przez całe życie wszystkie składniki ulegają ciągłemu rozpadowi i wymianie, czyli procesowi przemiany materii. Warunkiem tego procesu jest dostarczanie organizmowi pożywienia jako podstawowego źródła budowy tkanek i wytwarzania energii.

Energia ta, utleniana w wyniku pobranych makroskładników odżywczych (białek, tłuszczy, węglowodanów) jest wydatkowana przez organizm w toku procesów metabolicznych związanych z:

- utrzymaniem podstawowej przemiany materii (PPM)
- aktywnością fizyczną
- termogenezą poposiłkową dawniej nazywaną swoistym działaniem pożywienia

Podejmując decyzję co gotować i jak gotować gospodynie w dużej mierze przejmują na siebie odpowiedzialność za zdrowie rodziny, a przede wszystkim za wzrost i rozwój dzieci. Liczne badania i obserwacje naukowe wykazały już ponad wszelką wątpliwość ścisłą zależność między żywieniem a rozwojem fizycznym i umysłowym dzieci. Stwierdzono też, że można przedłużyć okres młodości, a następnie - sprawności fizycznej wieku dojrzałego przez prawidłowe odżywianie. Niewłaściwe odżywianie się jest też - zdaniem lekarzy - przyczyną wielu niedomagań, na które początkowo nie zwraca się uwagi.

Potrzeby organizmu człowieka w zakresie żywienia są bardzo duże. Zdaniem specjalistów   fizjologów, aby pokryć zapotrzebowanie ustroju potrzeba około 60 składników odżywczych zaliczanych do koniecznych, tj. do takich, których organizm nie może sam wytworzyć, tylko musi gotowe otrzymać w pokarmach. Wszystkie procesy tworzenia i budowy nowych związków w organizmie, np. tworzenie własnego białka z aminokwasów czy też tworzenie innych niezbędnych związków jak hormony przebiegają z pobraniem energii. W organizmie podczas spalania 1 g tłuszczu powstanie 9 kcal (38kJ), natomiast z 1 g węglowodanów 4 kcal (17kJ), podobnie podczas spalenia 1 g białka powstają 4 kcal (17kJ).

W czasie odpoczynku fizycznego i psychicznego, gdy leżymy i jesteśmy na czczo, organizm zużywa najmniej energii, jest ona bowiem potrzebna do wykonania podstawowych czynności życiowych organizmu (PPM). Wydatki energii związane z wykonywaniem pracy fizycznej i umysłowej, nazywamy ponadpodstawową przemianą materii. Całkowita przemiana materii jest wyznacznikiem zapotrzebowania energetycznego organizmu człowieka, zależnego od wielu czynników: wieku, wagi ciała, płci, stanu fizjologicznego oraz w znacznym stopniu od wykonywanej pracy. Im cięższa praca mięśni tym większe zapotrzebowanie energetyczne. Zapotrzebowanie energetyczne zależy również od pory roku, temperatury otoczenia oraz od indywidualnych właściwości organizmu. Między wartością energetyczną pożywienia a zapotrzebowaniem energetycznym organizmu powinna być zachowana równowaga. Jeśli wartość energetyczna pożywienia przekracza zapotrzebowanie organizmu na energię, nadmiar składników zostaje odłożony w postaci tłuszczu, co prowadzi do otyłości. Natomiast niedobór pożywienia może być powodem wychudzenia, a nawet wyniszczenia organizmu.

Wielu ludzi zastanawia się, ile posiłków powinni zjadać, aby ich ilość była odpowiednia. Odpowiednia to znaczy nie szkodliwa dla organizmu. Aby posiłek nam nie zaszkodził, potrzebne są niewielkie, ale istotne starania. Jego zgubne działanie może odbywać się w dwóch kierunkach: będziemy narażeni na niedojedzenie albo na przejedzenie. To pierwsze nie ma zbyt dużych skutków jeżeli chodzi o cały organizm. Po prostu przy najbliższej okazji będziemy musieli zajrzeć do lodówki i zrobić sobie małą przekąskę. W innym wypadku mogą pojawić się poważne komplikacje i choroby. Przejedzenie jest gorszą ewentualnością - powoduje ono ogólne osłabienie i ospałość organizmu. Dzieje się tak głównie dlatego, że nasze narządy chcą strawić ogromną ilość pokarmu, jaki spożyliśmy. W tym celu konieczne jest zaprzestanie używania różnych, innych organów. To właśnie dlatego niektórzy urządzają poobiednie drzemki. Jest to bardzo pożyteczne, a nawet wskazane. Taką metodę nawet zalecają lekarze osobom, które mają problemy z układem pokarmowym.

Należy pamiętać że zaspokajanie potrzeby jedzenia nie sprowadza się tylko do wymiaru fizjologicznego, ale jest również bardzo istotne w kontekście kulturowym. Poprzez staranne przygotowanie posiłków, ich estetyczne podanie, celebrowanie w gronie życzliwych nam osób zwiększamy ich wartość, poprawiając naszą jakość życia.

Anita Wicherska

Bibliografia:
red . Ś. Ziemlański, „Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy”, Warszawa, PZWL, 2001
D. S. Khalsa, „Żywność lekarstwem. Lecznicza książka kucharska”,wydanie I, Łódź, Wyd. Ravi, 2005, ISBN 83-7229-119-5